Şəriət, biznesin təbiəti üçün dini dəyərlərə və sosial rifaha diqqət yetirərək istiqamətverici prinsiplər təqdim edir. İslam prinsiplərinə uyğun olaraq, müsəlmanlar yalnız qəbul edilən, məqbul görülən (halal) bizneslə məşğul olan şirkətlərlə əlaqə qura bilərlər. Birbaşa və ya dolayısı ilə riba və qadağan olunmuş fəaliyyətlərlə məşğul olan bizneslərdə iştirak etmək yəni ona ortaq olmaq, investisiya etmək qadağandır. Bu fəaliyyətlərə spirtli içki istehsalı, satışı və ya təklifi, donuz məhsulları ilə məşğul olmaq, qumar, diskotekalar, gecə klubları, pub və digər oxşar qeyri-əxlaqi xidmətlər daxildir.
İslam təşkilatlarında və qurumlarında, məsələn, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT), İndoneziya Maliyyə Xidmətləri Təşkilatı (OJK) və Malayziya Qiymətli Kağızlar Komissiyasının Şəriət Məsləhət Şurası (SAC) kimi qurumlarda olan alimlər müsəlmanların çəkinməli olduğu bizneslər haqqında aktlar və tövsiyələr qəbul etmişlər, xüsusilə də, səhmlərə investisiya qoyuluşu ilə bağlı. Aşağıda müsəlmanların uzaq durmalı olduğu 9 sektorun qısa xülasəsi verilmişdir:
- Faizlə məşğul olan qurumlar: Faiz və onun formaları ilə məşğul olan maliyyə qurumları Şəriət prinsiplərinə ziddir. Faizlə məşğul olan ənənəvi maliyyə qurumlarına ənənəvi banklar, ənənəvi investisiya və sığorta şirkətləri daxildir. Müsəlmanlar bu qurumlara investisiya qoymaqdan mütləq çəkinməlidirlər.
- Qumar: Şans oyunları, lotereyalar və müasir dövrdə spekulyasiya – bunların hamısı qumar növləridir. Qumar qadağandır, çünki o, şans əsasında qurulub: nəticə müsbət olarsa, daha böyük məbləğdə pul qazanmaq şansı müqabilində müəyyən məbləğdə pul ödənilir. Əks təqdirdə ödənilən pul itiriləcək və heç bir dəyər yaranmayacaqdır.
- Spirtli içkilər: Spirtli içkilərlə bağlı bütün əməliyyatlar, məsələn onun istehsalı, ticarəti, investisiyası və istehlakı qadağandır. Quranın ifadəsinə görə, bütün “sərxoş edici şeylər” (Maidə surəsi, 90) qadağan edilmişdir, bunlara sərxoşedici preparatlar (narkotiklər) də daxildir. Bəzi dərmanlarda spirtli içkilərin istifadəsi ilə bağlı zəruri hallarda icazə olması ilə bağlı arqument olsa da, ziyan vuran və insanların ağıl və düşüncə qabiliyyətini itirməsinə səbəb olan spirtli içki məhsulları qadağandır.
- Yetkinlərə yönəlmiş əyləncə: Müasir fiqh alimləri bəyan ediblər ki, öz biznes modelində açıq-saçıq və çılpaqlıq kimi fəaliyyətləri əhatə edən media sektoru Şəriət prinsiplərinə ziddir.
- Ənənəvi maliyyə və sığorta: Onların şəriətə zidd olmasının səbəbi bəllidir; çünki onların biznes modelində faiz ödəmək və almaq mövcuddur. Adi banklardakı maliyyə məhsulları şəriətə uyğun deyil. Çünki onların gəlirlərinin əhəmiyyətli bir hissəsi faizdən (riba) ibarətdir. Eyni şey adi sığortaya da aiddir. Şəriətə görə, ənənəvi sığortada riba, ğarar (həddindən artıq qeyri-müəyyənlik) və maysir (spekulyasiya) olduğu üçün icazə verilmir.
- Silahlar: Bu sahədə ciddi qadağa olmasa da, yenə də şübhəli bir sahə hesab olunur. Bunun səbəbi, silahların müdafiə sənayesi ilə güclü əlaqəyə malik olmasıdır. Bununla belə, iş ondadır ki, silah şirkətləri kimin müdafiə məqsədi ilə kimin isə başqa məqsədlə aldığını müəyyən edə bilmir. Buna görə də, alimlərin əksəriyyəti bu sahədən uzaq durmağın daha düzgün olduğunu düşünür.
- Tütün: Tütün sənayesinə investisiya qoymaq da qadağandır. Tütünün insan sağlamlığına zərər verdiyi sübut olunmuşdur. Buna görə də, İslam alimləri yekdilliklə tütün istifadəsinin müsəlmanlar üçün haram olduğunu bəyan etmişlər.
- Donuz məhsulları: Piy və jelatin kimi donuz əti və donuz əti ilə əlaqəli məhsulların istehsalı, ticarəti, investisiya və istehlakı şəriətə ziddir. Bir çox qeyri-müsəlmanlar İslamın donuz ətini qadağan etdiyindən xəbərdardır ki, bu da spirtli içkilərin qadağan edilməsi ilə müqayisə oluna bilər.
- Qonaqpərvərlik (otelçilik) və əyləncə: Bu sahələrə investisiya qoymaq və ya onlarda iştirak etmək, Şəriətə görə qadağan olunmuş fəaliyyətlərdən biri və ya bir neçəsi ilə məşğul olmadıqları müdətcə haram sayılmır. Bu fəaliyyətlərə spirtli içkilər, qumar, donuz məhsulları və ya digər qadağan edilmiş işlər daxildir. Lakin bir çox qonaqpərvərlik və əyləncə şirkətlərinin bu cür fəaliyyətlərlə məşğul olma ehtimalı yüksəkdir. Buna görə də, bəzi Şəriət alimləri bu sektordan uzaq durmağı tövsiyə edirlər.
© Halal Ekosistem