İslam, faizin (riba) səbəb olduğu mənfi nəticələrdən dolayı onu qadağan edir. Lakin faiz və ənənəvi maliyyə arasında güclü bir bağ var. Faiz, ənənəvi maliyyənin ən vacib komponentidir. Ancaq İslam bankçılığı və maliyyəsi hər hansı maliyyə əməliyyatlarında faizin (riba) istifadəsini qadağan edən Şəriət prinsiplərinə uyğun olmalıdır. Şəriət prinsipləri deyərkən İslam qanunvericiliyi qəsd edilir. Beynəlxalq ədəbiyyatda İslama uyğunluq üçün Shariah Compliant terminindən istifadə edilir.
İnvestisiya dünyası mürəkkəbdir, xüsusən də maliyyə strategiyalarınızı İslam prinsiplərinə uyğunlaşdırmaq istəyirsinizsə, bu, daha da çətinləşə bilər.
Amma narahat olmayın! Maliyyə mənzərəsi inkişaf edir və Şəriətə uyğun olmaqla yanaşı həm də rəqabətli gəlirlər gətirən çoxsaylı ümidverici halal investisiya imkanları ortaya çıxmaqdadır.
İstər halal portfelinizi diversifikasiya etmək istəyən təcrübəli bir investor olun, istərsə də etik investisiyaya yeni başlayan biri, bu məqalə inancınıza zidd getmədən maliyyə rifahınız üçün doğru yol göstəriciniz olacaqdır.
Halal İnvestisiya Nədir?
Halal investisiya maliyyə alətləri və biznes layihələrinə İslam qaydalarına, yəni Şəriət qanunlarına uyğun şəkildə investisiya etmə prosesidir. "Halal" termini ərəb dilində "icazə verilən" mənasına gəlir və investisiya kontekstində bu, investisiyanın İslam etik prinsiplərinə uyğun olduğunu ifadə edir.
Bu investisiya üsulu, maliyyə gəliri əldə etməyi hədəfləməklə yanaşı, investorun fəaliyyətlərinin sosial baxımdan məsuliyyətli və İslam qaydalarına uyğun olmasını təmin edir.
Niyə İnvestisiya Etməlisiniz?
İnvestisiya, uzunmüddətli maliyyə təhlükəsizliyi və inkişafı təmin etmək üçün maliyyə planlaşdırmasının vacib bir hissəsidir.
İqtisadi şərtlərin dəyişkən olduğu və həyatın qeyri-müəyyənliklərlə dolu olduğu bir dünyada, pulunuzu sadəcə bank hesabında saxlamaq kifayət etməyə bilər.
Sadəcə qənaət etmək adətən əhəmiyyətli bir artım təmin etmir və inflyasiyanın təsiri ilə bu gün yığılan pulun real dəyəri gələcəkdə azala bilər.
Səhmlər, ETF-lər (Birjada ticarət Olunan Fondlar) və daşınmaz əmlak kimi investisiya variantları, zamanla sərvətinizi artırmağa və inflyasiyanın mənfi təsirlərinə qarşı özünüzü qorumağa kömək edən daha yüksək gəlir potensialı təklif edir.
Sərvət toplamaqdan başqa, müəyyən maliyyə hədəflərinə çatmaq üçün investisiya etmək əhəmiyyətlidir. Bu hədəflərə ev almaq, övladlarınızın təhsilini maliyyələşdirmək və ya təqaüdə hazırlaşmaq daxil ola bilər.
Birləşdirilmiş gəlirin gücü, yəni həm ilkin sərmayənizdən (əsas məbləğdən), həm də yığılan gəlirlərdən mənfəət əldə etmək, pulunuzun artımını əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirə bilər.
Resurslarınızı müxtəlif investisiya vasitələri arasında ağıllı şəkildə bölüşdürərək, gəlirləri optimallaşdıra, riskləri idarə edə və həyat yolunuzu daha rahat hala gətirən bir maliyyə təhlükəsizlik şəbəkəsi yarada bilərsiniz.
Halal İnvestisiya Üçün Təlimatlar
Halal investisiya İslam qanunlarına, yəni Şəriətə uyğun olan investisiya fəaliyyətinə aiddir. İnvestisiya etmək istəyən müsəlmanlar tez-tez öz dini inanclarına uyğun olan seçimlər axtarırlar. Aşağıda halal investisiya üçün bəzi ümumi qaydalar və təlimatlar verilmişdir:
Faizdən Uzaq Durun (Riba): Puldan pul qazanmaq, məsələn, faiz almaq, İslamda haram (qadağan edilmiş) sayılır. Buna görə də, ənənəvi sabit gəlirli qiymətli kağızlar, məsələn, istiqrazlar halal investisiya üçün uyğun deyildir.
Etik Dəyərlərə Uyğunluq: Alkoqol istehsalı, qumar və ya böyüklər üçün nəzərdə tutulmuş əyləncə kimi qeyri-etik və ya əxlaqa zidd fəaliyyətlərlə məşğul olan şirkətlər yəni əsas fəaliyyət sektoru İslam dini tərəfindən qadağan edilmiş sahələr halal investisiya üçün uyğun deyil.
Aktivlə Dəstəklənmə: İnvestisiyalar fiziki aktivlərlə dəstəklənməlidir. Hədən artıq spekulyativ (təxminə əsaslanan) investisiyalar Şəriətə uyğun sayılmır.
Şəffaflıq və Ədalət: Ticarətdə iştirak edən bütün tərəflər müqavilə, məhsul və əlaqəli risklər haqqında aydın şəkildə məlumatlandırılmalıdır. Bu da hər kəs üçün ədaləti təmin etmiş olar.
Həddindən Artıq Qeyri-müəyyənlikdən Uzaq Durun (Ğarar): Qeyri-müəyyənlik və ya qaranlıq məqamların çox olduğu əməliyyatlar haram sayılır.
Ən Yaxşı 7 Halal İnvestisiya Fikri
Maliyyə məqsədlərinizlə imanınıza sadiqliyiniz arasında balans yaratmaq bəzən iynədən ip keçirmək kimi çətin görünə bilər. Bu səbəbdən, sizin üçün "Ən Yaxşı 7 Halal İnvestisiya Seçimi" siyahısını hazırlamışıq.
İqtisadi fayda və mənəvi rahatlıq təklif edən bu investisiya imkanlarını kəşf etmək üçün oxumağa davam edin.
1. Səhmlər
Səhmlərə investisiya qoymaq, ən populyar halal investisiya formalarından biridir. Səhmləri aldığınız zaman, bir şirkətdə kiçik bir mülkiyyət payı əldə edirsiniz. Səhm bazarı uzun müddətdə əhəmiyyətli böyümə potensialı təqdim edir. Lakin, bütün səhmlər halal deyil. İnvestisiyalarınızın Şəriətə uyğun olduğundan əmin olmaq üçün aşağıdakı məqamlara diqqət yetirmək lazımdır:
- Biznes Fəaliyyətləri: Şirkətin gəlirlərinin əsas mənbəyi halal olmalıdır. Alkoqol, donuz əti satışı, qumar oyunları və ya faiz əsaslı maliyyə xidmətləri ilə məşğul olan şirkətlərə investisiya etmək icazəli deyil. Bir sözlə İslam dini tərəfindən qadağan edilmiş fəaliyyətlərlə məşğul olan bizneslərin səhmini almaq olmaz.
- Maliyyə Yoxlaması: Şirkətin maliyyə göstəriciləri araşdırılmalıdır. Xüsusilə yüksək borclanma səviyyəsi və Şəriət qaydalarına zidd maliyyə fəaliyyətləri o şirkətin səhmlərini halallıqdan çıxarır. Şirkətin faizdən və digər qeyri-halal mənbələrdən əldə etdiyi gəlirlər minimum səviyyədə olmalıdır.
- Təmizləmə Prosesi: Bəzi alimlər, qeyri-halal mənbələrdən qazanılmış gəlirin müəyyən bir hissəsinin xeyriyyəyə bağışlanmasını tövsiyə edirlər. Bu gəlirin "təmizləməsi" prosesi kimi tanınır.
- Şəriətə Uyğun Fondlar: Əgər fərdi səhmləri seçmək çətin görünürsə, Şəriətə uyğun investisiya fondlarına və ya birjada alqı-satqı olunan fondlara (ETF-lərə) üstünlük verə bilərsiniz. Bu fondlar investorların pullarını toplayaraq halal səhmlər alırlar.
2. ETF-lər (Exchange-Traded Funds)
Müasir dövrdə ən çox müzakirə edilən və əsasən də investorları maraqlandıran mövzulardan biri etibarlı, təhlükəsiz və maksimum gəlir gətirən investisiya portfelinin qurulumasıdır. Balanslaşdırılmış investisiya portfeli qurmaq üçün müəyyən analitik biliklər və maliyyə alətlərindən istifadə bacarığının olması vacibdir. İnvestorların, xüsusilə də bu işə yeni başlayanların arzusu ciddi risklər daşımayan və böyük diqqət tələb etməyən stabil və yüksək gəlir mənbəyi tapmaqdır. Bu tələbləri qarşılayan azsaylı maliyyə alətlərindən biri də ETF-dir.
ETF-in hərfi tərcüməsi – Exchange Traded Funds, yəni, birjada ticarət olunan fondlar mənasını verir. Birjada ticarət olunan “maliyyə alətləri səbəti” kimi də adlandırmaq olar. ETF fondu səhmlər, istiqrazlar, qiymətli metallar, əmtəə və xammal, kriptovalyutalar və digər aktivlərdən ibarət olan bir investisiya portfelidir. Daha sadə dildə, ETF – riski minimumlaşdırmaq və eyni anda bir neçə maliyyə alətindən istifadə edərək fond bazarına investisiya etmək üçün ən optimal üsuldur.
ETF fondlarının iş prinsipi ondan ibarətdir ki, fond müxtəlif çeşidli aktivlərdən ibarət investisiya portfeli formalaşdırır və onu hissələrə bölərək satır. Bunun üçün fond öz səhmlərini buraxır. İnvestor isə bir EFT səhmi almaqla eyni anda bir qrup maliyyə alətinin səhmdarı olmuş olur. Misal üçün, FXİT ETF – ABŞ İT sektoru şirkətləri: Apple, Microsoft, Intel, Visa, IBM, Cisco, Oracle səhmləri üzrə ixtisaslaşmış investisiya fondudur. Siz FXİT-in səhmlərini aldığınız zaman 7 şirkətin hər birinin dolayı yolla səhmdarı olursunuz.
Ümumiyyətlə, ETF-lər investisya portfelinin tərtib edilməsində bacarığı və bu portfelin idarə edilməsi üçün zamanı olmayan investorlar üçün əla alətdir. Çünki siz eyni zamanda onlarla şirkətin hesabatları, səhmlərinin qiymətləri və onlar haqqında xəbərləri izləmək məcburiyyətində deyilsiz. Fondun idarəçiləri bazarı analiz edir, trendə uyğun olaraq hansı aktivi almaq və ya satmaq, həmçinin digər təşkilatı haqqında qərarlar verirlər.
Kiçik kapital ilə qlobal səhm bazarına investisiya etmək istəyirsinizsə və bunun üçün aydın strategiya və çoxşaxəli bir investisiya portfeli yaratmamısınızsa ETF fondlar sizin üçün ən optimal seçim olacaq. Bundan əlavə, ETF-ə investisiya etmək investoru qlobal maliyyə bazarı üzrə trendləri analiz etmək, mütamadi olaraq portfelin reinvestisya və rebalans edilməsi məsələləri ilə məşğul olmaq öhdəliyindən azad edir. Müxtəlif aktivlərdən ibarət olan investisiya portfeli riskləri minimumlaşdırmağa və stabil gəlir əldə etməyə imkan yaradır.
Lakin, ETF-lər birja ticarəti zamanı gün ərzində dəyişən bazar qiymətləri ilə ticarət edilə bilən daha çox çeviklik təmin edir.
ETF-lərin ən böyük üstünlüyü onların diversifikasiya edilməsidir. Bu yolla, fərdi səhmlərə və ya sektorlara investisiya edilərkən yaranan risklər azaldıla bilər.
Halal investorlar üçün xüsusi olaraq Şəriətə uyğun ETF-lər mövcuddur. Bu ETF-lər halal səhmlərdən ibarət səbətə investisiya edir. Onlar adətən İslam qaydalarına riayət etdiklərindən əmin olmaq üçün ciddi yoxlamadan keçir.
Əlavə olaraq, bu ETF-lər şirkətlərin maliyyə strukturlarını da nəzərə alır, onların yüksək borclanmadığına və ya əhəmiyyətli faiz gəliri əldə etmədiyindən əmin olur.
ETF-lər üçün maliyyə yoxlaması zamanı fond daxilindəki aktivlərin və qiymətli kağızların uyğunluğu da diqqətlə nəzərdən keçirilməlidir.
Bir sıra maliyyə qurumları halal ETF-lər təklif edir. Bunların bəziləri hətta ixtisaslaşmış İslam maliyyə şuraları tərəfindən təsdiqlənib, bu da investorların etimad dərəcəsini artırır.
Bu fondlar seçdikləri şirkətlərin siyahısını dərc edirlər və onu mütəmadi olaraq yeniləyir, beləliklə, investorlar pullarının harada istifadə edildiyini görə bilirlər.
3. Kriptovalyutalar
Ənənəvi valyutalardan fərqli olaraq, Bitcoin və Ethereum kimi kriptovalyutalar mərkəzsizdir, hər hansı yerə bağlı deyil və burada blokçeyn texnologiyasından istifadə edilir. Lakin kriptovalyutaların yüksək dəyişkənliyi, yəni dəyərinin tez-tez və böyük miqdarda dəyişməsi onların halal statusunu şübhə altına salır, çünki İslam həddindən artıq qeyri-müəyyənlik (ğarar) səbəbindən qumara bənzəyən investisiyaları tövsiyə etmir.
Kriptovalyutaların halal investisiya kimi nəzərə alınması üçün bir neçə amili nəzərə almaq lazımdır. Ən əsası, kriptovalyuta haram fəaliyyətlərdə, məsələn, qeyri-qanuni ticarət və ya Şəriətə uyğun olmayan təşəbbüsləri dəstəkləməkdə istifadə edilməməlidir. Bundan əlavə, investisiya faizlə (riba) əlaqəli olmamalıdır, bu da bəzi kredit və staking sxemlərini halallıq baxımından problemli edə bilər.
Bəzi İslam alimləri kriptovalyutaları əmtəə kimi qəbul etməyi, həyata keçirilən əməliyyatların dərhal nəticələnməsini və spekulyasiyadan qaçmaq kimi İslam prinsiplərinə uyğun şəkildə baş tutmasını tövsiyə edirlər.
Qeyd: Halal Ekosistem kriptovalyutaların Şəriət nöqteyi-nəzərindən icazəliliyini təsdiqləmir və ya dəstəkləmir. Kriptovalyutaların Şəriətə uyğunluğu ilə bağlı müxtəlif fikirlər olduğu üçün öz araşdırmanızı aparmağınızı tövsiyə edirik.
4. Qiymətli Metallar
Qızıl və gümüş kimi qiymətli metallar tarixən təhlükəsiz limanlar və halal investisiya üçün uyğun seçimlər hesab olunub. Bu metalların maddi varlığı olduğuna və əsasən spekulyasiyaya əsaslanmadığına görə, onlar ümumiyyətlə zəif qeyri-müəyyənlik kriteriyasına cavab verir və investisiya üçün halal hesab olunur.
Lakin qiymətli metalların sadə görünən kateqoriyasına baxmayaraq, investisiyanın tamamilə Şəriət prinsiplərinə uyğun olması üçün nəzərə alınmalı incəliklər mövcuddur. Qızıl geniş şəkildə halal investisiya kimi qəbul edilsə də, digər metallar ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur.
Bəzi alimlər yalnız qızılın və müəyyən dərəcədə gümüşün halal olduğunu düşünürlər, çünki onlar tarixən valyuta kimi istifadə olunub və daxili dəyərə malikdirlər. Digər metallar isə əsasən spekulyasiya məqsədilə alınıb-satılırsa, Şəriətə uyğun sayılmaya bilər. Bundan əlavə, əməliyyatın keçirilmə üsulu da əhəmiyyətlidir.
Əsas Şərtlər:
- Fiziki çatdırılma: Əməliyyatlar real aktivlərə əsaslanmalı və spekulyasiya xarakterli olmamalıdır.
- Dərhal təhvil-təslim: Qızıl və ya gümüş alınarkən ödəniş və təhvil-təslim dərhal həyata keçirilməlidir, çünki bu, Şəriətə uyğun ticarətin əsas şərtlərindən biridir.
5. Sukuk
Sukuk, əsasən "İslam istiqrazları" adlandırılan, halal investisiya üçün əsas alətlərdən biridir. Ənənəvi istiqrazlardan fərqli olaraq, faiz ödənişlərini əhatə edən borc əsaslı maliyyə aləti deyil, Sukuk İslam qanunlarına uyğun olaraq strukturlaşdırılır. Faiz almaq və ya ödəmək qadağan edildiyi üçün, Sukuk borc əsaslı deyil, aktiv əsaslı qiymətli kağızlar hesab olunur.
Sukukun Əsas Xüsusiyyətləri:
- Aktivlərə əsaslanma: Sukuk müəyyən bir real aktivin və ya layihənin sahiblik hüququnu təmsil edir. İnvestorlar aktivin gəlirlərindən və ya layihədən gələn mənfəətdən pay alırlar.
- Faizsiz gəlir: Sukuk gəlirinin qaynağı aktivin real dəyərindən və ya əməliyyatından gəlir. Bu, onu Şəriətə uyğun edir.
Nümunələr:
- Mülkiyyət Sukuku: Bir əmlakın və ya aktivin sahiblik hüququnu təmsil edir. İnvestorlar icarə gəlirindən və ya satışdan gəlir əldə edirlər.
- Layihə Sukuku: Müəyyən bir layihənin maliyyələşdirilməsi üçün istifadə olunur və gəlir həmin layihənin mənfəətindən qaynaqlanır.
- Ticarət Sukuku: Mal və ya xidmətlərin ticarətindən gəlir əldə etməyi təmsil edir.
Üstünlüklər:
- Şəriət qaydalarına tam uyğunluq.
- Real iqtisadi fəaliyyəti dəstəkləmək.
- Şəffaflıq və təhlükəsizlik.
6. Əmlak
Əmlak uzun müddətdir yaxşı diversifikasiya olunmuş investisiya portfelinin əsas elementi hesab edilir və halal investisiyada xüsusi yer tutur. Lakin, digər investisiya formaları kimi, əmlak investisiyasının tam Şəriətə uyğun olması üçün diqqətli olmaq vacibdir.
Halal Əmlak İnvestisiyası Üçün Mühüm Məqamlar:
- Haram Fəaliyyətlərdən Uzaq Durma: İnvestisiya edilən əmlakın gətidiyi gəlirin haram yollarla olmadığına əmin olmalıyıq, məsələn, spirtli içkilər mağazasına və ya qumar obyektinə icarəyə verilmiş mülklərdən uzaq durulmalıdır.
- Faizsiz Maliyyələşdirmə: Ənənəvi ipoteka kreditləri faiz ödənişləri ehtiva etdiyi üçün İslam qanunlarına uyğun deyil. Yəni ipotekalı əmlak alına bilməz.
Halal Əmlak İnvestisiya Seçimləri:
- Gəlir Gətirən Mülklər: Mənzillər, ticarət obyektləri və ya sənaye zonaları kimi gəlir gətirən mülklərə investisiya etmək.
- Torpaq İnvestisiyası: Gələcəkdə inkişaf üçün torpaqlar almaq. Bu investisiya, haram fəaliyyətlərlə əlaqəsi olmadıqca halal hesab olunur.
- Halal REITs (Əmlak İnvestisiya Fondu): REITs, Daşınmaz Əmlak İnvestisiya Fondları (REITs) müxtəlif daşınmaz əmlak sektorlarında gəlir gətirən əmlaklara sahib olan, onları idarə edən və ya maliyyələşdirən şirkətlərdir. Şəriətə uyğun REIT-lər, haram gəlir mənbələri olmayan əmlaklara investisiya etmək üçün əla seçimdir.
Üstünlüklər:
- Maddi aktivlərə əsaslanır.
- Davamlı gəlir axını (icarə gəlirləri və s.).
- Dəyərinin artma potensialı.
7. Halal İnvestisiya Fondları
Birgə investisiya fondları, fərdi səhmləri idarə etmək üçün mütəxəssis biliyi tələb etmədən sərvətini artırmaq istəyən insanlar üçün məşhur bir investisiya seçimidir. Halal birgə investisiya fondları, müsəlman investorlar üçün rahat və etik baxımdan düzgün bir investisiya imkanı təklif edir.
Halal İnvestisiya Fondlarının Üstünlükləri:
- İslam Prinsiplərinə Uyğunluq: Bu fondlar yalnız halal aktivlərə və şirkətlərə investisiya edir. Yəni, spirtli içkilər, qumar, faiz (riba) və digər haram fəaliyyətlərlə məşğul olan şirkətlərdən uzaq dururlar.
- Diversifikasiya İmkanı: Birgə fondlar, çoxsaylı aktivlərə investisiya edərək riskləri yayır və fərdi səhmlərdən daha az riskli olurlar. Bu, investorların sərvətlərini daha təhlükəsiz şəkildə artırmalarına kömək edir.
- Peşəkar İdarəetmə: Fondlar, mütəxəssislər tərəfindən idarə olunur, beləliklə investorlar, investisiya dünyasında təcrübə və biliyə ehtiyac duymadan, investisiyalarını daha yaxşı idarə edə bilərlər.
- Halallığa nəzarət: Bir çox halal fond, öz portfellərini halallıq qaydalarına uyğun idarə edir və bu fondların şəriət üzrə məsləhətçi şurası tərəfindən mütəmadi olaraq yoxlamalar həyata keçirilir.
Oxşar mövzu: İslamda halal investisiya nədir və nə üçün inkişaf etməkdədir?
© Halal Ekosistem